قانون مدیریت پسماندها به عنوان نقطه عطفی در توجه نظام حقوقی ایران به مساله «پسماند» در مورخ 83/2/20 به عنوان یک قانون جامع در زمینه مقابله با آثار خطرناک آلودگی و مشکلات ناشی از پسماندها در راستای مدیریت بهینه آنها با قید دو فوریت به تصویب مراجع قانون گذاری رسید. در این مقاله ضمن ارزیابی نظام حقوقی حاکم بر مدیریت پسماندها به جایگاه و مبانی و مشکلات موجود در این زمینه با نگاهی به تجربه قانون گذاران فرانسوی (به عنوان نمونه) پرداخته شده است. فرض اساسی این نوشتار بر این امر استوار است که برای مبارزه و اقدام علیه این مشکل تکیه صرف بر ابزارهای حقوقی کافی نبوده و نیاز به استفاده و هماهنگی سایر سیاست ها، زمینه ها و ابزارهای غیرحقوقی و تجمیع همه امکانات جامعه در کنار «سیاست تقنینی» مطلوب، دقیق و واقع گرایانه نیز احساس می شود.

قانون مدیریت پسماندها به عنوان نقطه عطفی در توجه نظام حقوقی ایران به مساله «پسماند» در مورخ 20/2/83 به عنوان یک قانون جامع در زمینه مقابله با آثار خطرناک آلودگی و مشکلات ناشی از پسماندها در راستای مدیریت بهینه آنها با قید دو فوریت به تصویب مراجع قانون گذاری رسید. در این مقاله ضمن ارزیابی نظام حقوقی حاکم بر مدیریت پسماندها به جایگاه و مبانی و مشکلات موجود در این زمینه با نگاهی به تجربه قانون گذاران فرانسوی (به عنوان نمونه) پرداخته شده است. فرض اساسی این نوشتار بر این امر استوار است که برای مبارزه و اقدام علیه این مشکل تکیه صرف بر ابزارهای حقوقی کافی نبوده و نیاز به استفاده و هماهنگی سایر سیاست ها، زمینه ها و ابزارهای غیرحقوقی و تجمیع همه امکانات جامعه در کنار «سیاست تقنینی» مطلوب، دقیق و واقع گرایانه نیز احساس می شود.

شهر صنعتی رشت در استان گیلان یکی از قدیمی ترین شهرهای صنعتی ایران می باشد، بیش از انقلاب و در سال 1353 تاسیس شده است. این شهر صنعتی که بزرگ ترین شهرک صنعتی فعال استان می باشد، در فاصله 18 کیلومتری جنوب غربی شهر رشت قرار دارد. در این مقاله مدیریت پسماندها به عنوان یکی از معضلات آن مورد بررسی قرار گرفته است. روش کار در این مقاله بر اساس مشاهده و تکمیل پرسشنامه های موضوعی در 61 درصد واحدهای فعال صنعتی بوده است. بررسی یافته ها نشان می هد که اکثر صنایع شهر صنعتی مورد مطالعه رویکرد منفعلانه ای نسبت به ملاحظات حفاظت محیط زیست، جذب کارشناس محیط زیست و مدیریت علمی پسماندها دارند. در این راستا تنها 13.4 درصد از واحدها دارای کارشناس محیط زیست می باشند، 14.9 درصد از واحدهای صنعتی اقدام به مطالعه پسماندهای خود نموده اند. از این رو 2 واحد توانسته اند به عنوان واحد سبز در سطح استان گیلان انتخاب شوند. گروه های صنایع کانی فلزی و غیرفلزی به ترتیب با 26.80 درصد و 20.72 درصد بیشترین میزان پسماندهای صنعتی و گروه های صنایع فلزی با 19 درصد و نساجی با 15.23 درصد نیز بیشترین میزان پسماندهای شبه خانگی را در سال تولید می نمایند. حدود 4.54 درصد از واحدها مبادرت با بازیافت پسماندهای خود می نمایند و 21.20 درصد از واحدها بازیافت را به همراه دیگر فعالیت های مدیریتی نظیر کاهش از مبدا، سوزاندن و دفن بهداشتی انجام می دهند. حدود 1.51 درصد از واحدها نیز اقدام به سوزاندن پسماندهای خود می نمایند که هیچ گونه نظارت دقیق بر کنترل آلودگی هوا در آنها وجود ندارد. در مجموع، واحدهای صنعتی مورد مطالعه در شهر صنعتی رشت سالانه 3903.8 تن پسماند صنعتی و 217.2 تن پسماند شبه خانگی تولید می نمایند. طبق نتایج به دست آمده، با توسعه فعالیت های صنعتی در کارخانه ها و افزایش تعداد پرسنل، حجم پسماندهای تولیدی در آینده افزایش خواهد یافت. تجمع این زایدات در شهر صنعتی باعث ایجاد اثرات ناسازگار محیط زیستی و مصرف بیشتر منابع خواهد شد. با اعمال سیستم جامع مدیریت پسماند در شهر صنعتی رشت، در ضمن کاهش تولید پسماند روند رو به رشد توسعه صنعتی نیز حفظ می گردد.

در این تحقیق پتانسیل نرخ تجزیه پذیری ورمی کمپوست حاصل از محتویات شکمبه به صورت مکمل شده با ضایعات میوه و سبزیجات و ضایعات قارچ صدفی مورد ارزیابی قرار گرفت. تیمارهای آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی عبارت بودند از: تیمار 1 یا تیمار شاهد، حاوی 100 درصد محتویات شکمبه، تیمار 2، حاوی 60 درصد محتویات شکمبه + 40 درصد ضایعات میوه و سبزیجات، تیمار 3، حاوی 60 درصد محتویات شکمبه + 40 درصد ضایعات قارچ صدفی و تیمار 4، حاوی 60 درصد محتویات شکمبه + 20 درصد ضایعات میوه و سبزیجات + 20 درصد ضایعات قارچ صدفی، که هر کدام از تیمارها در سه تکرار انجام شدند. بیشترین و کمترین بازده ورمی کمپوست به ترتیب مربوط به تیمار 4 و 1 بود. بعلاوه تیمار 4 بیشترین درصد پروتئین خام و چربی و کمترین درصد الیاف خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خاکستر را در بین تیمارها داشت. نتایج حاصل از کیسه های نایلونی نشان داد که کنیتیک هضم تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی بوده، بطوری که بیشترین مقدار تجزیه پذیری مؤثر ماده خشک با نرخ عبور 2، 5 و 8 درصد در ساعت، با بیشترین میزان نیز مربوط به تیمار 4 بترتیب برابر 90/62، 45/46 و 10/38 درصد بود و تجزیه پذیری موثر پروتئین خام، با همان نرخ عبور بترتیب برابر 37/62، 25/41 و 12/35 درصد گزارش شد. نتایج این تحقیق نشان داد که می توان با مخلوطی از مقادیر مناسب از ضایعات آلی (منبع سلولزی) به همراه محتویات شکمبه در جهت تولید ورمی کمپوستی با ارزش غذایی مناسب (انرژی و پروتئین بالا) بعنوان خوراک دام اقدام نمود.

این مقاله به بررسی بررسی حقوقی و جرم شناختی قانون مدیریت پسماندها می پردازد روش تحقیق توصیفی-تحلیلی می باشد. در قانون مدیریت پسماند ها که پسماند هارا به پنج گروه مجزا تقسیم و مصادیق ان را ذکر کرده بررسی خواهد شد که چقدر این مصادیق حصری بوده و یا تمثیلی و اینکه ایا این قانون صرفا مواردی که با چشم غیر مسلح قابل لمس بوده را شامل می شود و در عمل مشمول می گردد به عنوان مثال در گروه پزشکی سرنگ ها بعد از استفاده که جزء مصداق بارز پسماند قابل مشاهد و ملموس می باشد و یا اینکه مواردی که در ظاهر و با چشم غیر مسلح نمی شود مشاهده کرد اما در واقعیت خیلی مضررتر از پسماندی می باشند که قابل مشاهده هستند به عنوان مثال باقی مانده دارویی در گوشت دام قبل از گشتار که این دارو در کبد دام ذخیره شده و با عدم رعایت اصول به مصرف انسان می رسد این موارد چقدر در قانون مدیریت پسماند جایگاه دارد و اینکه این قانون چقدر می تواند خاطیان را شناسایی و مسئولیت مدنی و کیفری را در این خصوص به اجزا در اورد لذا مواردی همچون این موضوع در خصوص پسماند های دیگر از قیبل کشاورزی و صنعتی نیز مطرح و بررسی شده است.

مدیریت پسماندها در کشور با توجه به رشد افزایشی آن در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته و عدم توجه به این مساله می تواند مشکلات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی را ایجاد نماید. پیدا کردن موقعیت و مکان بهینه برای پسماندهای شهری و روستایی که هم دارای کم ترین خطرات زیست محیطی و هم از لحاظ اقتصادی بهینه باشد، هدف اصلی پژوهش حاضر است. به منظور مکان یابی بهینه محل دفن زباله ابتدا مطالعات اولیه جهت شناسایی معیارهای تاثیرگذار بر انتخاب محل بهینه انجام و سپس برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از ترکیب سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش تصمیم گیری چند متغیره (MCA) جهت ارزیابی، مکان یابی و پهنه بندی بهینه استفاده گردید. عوامل موثر بر مکان یابی پسماند بر اساس امتیاز 1 (مناطق خیلی نامناسب) تا 5 (مناطق کاملا مناسب) ارزش گذاری شده و امتیاز صفر نیز به مناطق ممنوعه در نظر گرفته شده است. در نهایت مناطق اولویت بندی شده در نقشه نهایی بر اساس محل دفن زباله مشخص گردیده است. بر این اساس اولویت 5 در نقشه ها و به خصوص نقشه نهایی نشان دهنده مناسب ترین مکان ها و اولویت 1 کمترین ارزش ترین مکان برای دفن و اولویت صفر نیز فاقد هر گونه ارزش مکانی برای دفن زباله ها می باشد.

افزایش بی رویه جمعیت از یک سو و رشد سریع مصنوعات بشر و تولید مواد شیمیایی بعد از انقلاب صنعتی از سوی دیگر باعث شده است که کمیت و کیفیت مواد زاید دچار تغییرات فراوانی شود. بنابراین در حال حاضر استفاده از روش ها، فناوری ها و تجهیزات قدیمی نمی تواند جوابگوی مشکلات مدیریت پسماندها باشد. از طرف دیگر از آنجا که روند مدیریت مواد زاید جامد شهری در ایران با اختلاف فاز 70 ساله از کشورهای صنعتی طی طریق می کند، بنابراین به کار بردن فناوری های مورد استفاده در کشورهای صنعتی بدون در نظر گرفتن شرایط کشور نتیجه ای جز اتلاف سرمایه های ملی و هدر رفتن نیروی انسانی نخواهد داشت. سلسله مراتب یاد شده در مدیریت جامع زواید در کشورهای صنعتی عبارتند از، کاهش در مبدا، بازیافت، زباله سوزی و دفن بهداشتی. در این مقاله بر اساس سلسله مراتب یاد شده ایران به دو گروه مجزا تقسیم شده است. گروه اول شامل استان های ساحلی دریای خزر و خلیج فارس، نظیر استان های گیلان، مازنداران، گلستان، بوشهر، هرمزگان و قسمتی از استان خوزستان و گروه دوم شامل سایر استان های کشور است. شباهت شرایط اقلیمی استان های گروه اول با کشورهای توسعه یافته ای، نظیر سوییس، سوئد و قسمتی از فرانسه و همچنین عدم وجود زمین مناسب برای دفن در این استان ها در مقایسه با سایر استان ها، موجب شده است سلسله مراتب در گروه اول مانند کشورهای ذکر شده انتخاب شود، در حالی که در گروه دوم با در نظر گرفتن هزینه های بالای زباله سوزی و به دلیل آنکه امکان دفن درجه یک وجود دارد، این تقسیم بندی به صورت زیر پیشنهاد می شود: 1- کاهش در مبدا 2- بازیافت 3- دفن بهداشتی بر اساس اندازه گیری های به عمل آمده در چارچوب این سلسله مراتب، ابتدا مدیریت مواد زاید به عناصر موظف تقسیم بندی شده و در هر عنصر فناوری های جدید مورد استفاده در کشورهای توسعه یافته شناسایی و بررسی شده و سپس با توجه به شرایط آب و هوایی و زیست محیطی، خواص فیزیکی و شیمیایی زباله، امکانات تکنولوژیکی و اقتصادی، خصوصیات فرهنگی و وضعیت قوانین مرتبط با سیستم مدیریت مواد زاید در ایران، فناوری هایی که می توانند در شرایط کشور موثر باشند انتخاب شده است.

مقدمه: مراکز بهداشتی درمانی به عنوان اولین سطح واحدهای ارایه خدمات دولتی در شهر، مسوولیت ارایه خدمات را به مردم در نظام P.H.C به عهده دارند. بنابراین، رعایت بهداشت محیط، از جمله دفع صحیح زباله و فاضلاب، می تواند نقش مهمی در پیشگیری از سرایت بیماری ها برای پرسنل و مراجعه کنندگان داشته باشد.روش بررسی: این مطالعه یک پژوهش از نوع توصیفی - مقطعی (Cross-Sectional) است. فرم اطلاعاتی تهیه شده در 92 مرکز بهداشتی درمانی شهر تهران تحت پوشش سه دانشگاه شهید بهشتی، علوم پزشکی تهران و علوم پزشکی ایران از طریق مشاهده و مصاحبه تکمیل گردید.نتایج: در میان واحدهای مورد بررسی 79.3 درصد دارای واحد بهداشت محیط و در زمینه دفع زباله 46.6 درصد دارای سطل زباله بوده اند. جمع آوری مجزای سرنگ و اشیای نوک تیز در 91.3 درصد موارد انجام گرفته است. بین خروج زباله و جمع آوری توسط شهرداری در 70 درصد موارد فاصله زمانی بیش از 2 ساعت وجود داشته است. در زمینه دفع فاضلاب از مرکز نیز 92.4 درصد مراکز دارای چاه جاذب بوده اند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، اهمیت دفع بهداشتی پسماندها بخصوص پسماندهای بیمارستانی، لازم است بازنگری مجددی در وضعیت بهداشتی مراکز به عمل آید. آموزش پرسنل مسوول دفع زباله امری ضروری است. جایگاه های موقت جمع آوری باید احداث و نگهداری شوند تا از پراکندگی زباله در محیط اطراف مراکز، و ایجاد محیطی نامطلوب و زمینه ساز جهت انتقال بیماری ها پیشگیری شود و محیطی بهداشتی برای پرسنل و مراجعه کنندگان فراهم گردد.